Op het lanceringsevenement van de databank op 22 april 2025 toonde Professor Hilde Greefs toonde hoe we de gegevens uit de SOSA-databank op kaart kunnen zetten en wat daaruit zoal te leren valt.
Hilde vertelde hoe de stad in het midden van de 19de eeuw uit de oude stadsomwalling barstte. De sterke groei van de bevolking, onder meer ten gevolge van migratie, leidde tot veel armoede en woonproblemen. Als internationale havenstad was het ook een toegangspoort voor besmettelijke ziekten.
In de tweede helft van de 19de eeuw – en zeker na de cholera-epidemie van 1866 – werd de stad grondig gesaneerd: de Zuid Citadel werd afgebroken, het Sint-Andrieskwartier gesaneerd, het oude stadshart afgebroken, de Scheldekaaien rechtgetrokken, de vlieten werden gedempt en de watervoorziening verbeterd… .
Door de gegevens van S.O.S. Antwerpen weer te geven op kaart zien we hoe de leef- en woonomstandigheden invloed hadden op het sterftepatroon.
Dankzij de invoer van de adressen van de overledenen uit de overlijdensregisters door onze vrijwilligers kunnen we nu de verspreiding van ziekten doorheen de ruimte op kaart zetten. Wanneer we GIStorical Antwerpen met de S.O.S. Antwerpen data combineren, komen we tot heldere kaarten en nieuwe inzichten.
Hilde illustreert dit aan de hand van de verschillende pokkenepidemieën die de stad troffen.
Door de adressen met overlijdens uit de databank te koppelen aan kadastrale gegevens over de waarde van de huizen, zien we dat huizen van armen en de zogenaamde getto’s zoals de Zwanensteeg het hardst werden getroffen. Waar de meeste mensen woonden en mensen het dichtst op elkaar leefden, vielen ook de meeste dodelijke slachtoffers.
In de toekomst willen we die sociale analyses nog verder uitdiepen. Bovendien gaan we bekijken wat de verschillen waren tussen nieuwkomers en autochtonen en wat de impact was van de groeiende gezondheidsinfrastructuur maar ook van de aanwezigheid van hinderlijke bedrijven in het stadscentrum. Zo hopen we de wisselwerking tussen de verschillende ruimtelijke en sociale factoren te achterhalen.
De slides van Hildes presentatie kunnen jullie hier herbekijken.
