Zelf Op Zoek
ZELF OP ZOEK NAAR DOODSOORZAKEN
Wil je zelf onderzoek doen naar de doodsoorzaken van je voorouders of wil je de doodsoorzaken uit een bepaalde regio onderzoeken? Lees dan zeker verder. Hier zetten we je op gang!
We bespreken verschillende bronnen die je kunnen helpen bij je eigen onderzoeksproject.
| Antwerps doodsoorzakenregister
Wil je zelf de doodsoorzaak van een in Antwerpen overleden persoon opzoeken? Dan kan je nu reeds de afbeeldingen van de Antwerpse doodsoorzakenregisters doorzoeken op de website van het Felixarchief. De databank van S.O.S. Antwerpen zal daar op termijn ook beschikbaar worden zodat de volledige reeks ook op naam, beroep, ziekte en andere gegevens kan doorzocht worden.
Hoe je precies kan opzoeken in het doodsoorzakenregister leggen we hier stap voor stap uit.
| Doodsoorzakenregisters van andere steden en gemeenten
Het Antwerpse doodsoorzakenregister is met zijn 127 jaar waarschijnlijk het langst lopende, bewaarde doodsoorzakenregister in België. Vele registers in andere gemeenten werden helaas vernietigd.
Wij gingen na welke steden en gemeenten wel nog een doodsoorzakenregister of andere bronnen met doodsoorzaken op individueel niveau bewaarden. Het overzicht per provincie kan je hier raadplegen.
Kom je in jouw gemeente- of stadsarchief een doodsoorzakenregister op het spoor, dan mag je ons daar zeker van op de hoogte brengen door een mailtje te sturen naar sosantwerpen@ugent.be.
| Mouvement de la Population
De doodsoorzakenregisters zijn de ideale bron om individuele overlijdensoorzaken in het verleden te bestuderen. Helaas zijn voor de meeste steden en gemeenten geen van deze registers bewaard. Eén van de belangrijkste bronnen om een zicht te krijgen op het algemene sterfte- en doodsoorzakenpatroon van een stad of gemeente is de Loop van de bevolking, beter gekend onder zijn Franse benaming, Mouvement de la population.
De Mouvement de la population is een nationale overzichtsstatistiek die van 1841 tot 1976 werd opgesteld. Deze bron bestaat uit een reeks tabellen waarin per jaar en per gemeente cijfers zijn samengebracht over het aantal geboortes, huwelijken en sterfgevallen (berekend op basis van de registers van burgerlijke stand), het aantal doodgeborenen, hoeveel mensen in de lokaliteit aankwamen en vertrokken, hoeveel vreemdelingen er aanwezig waren én wat de voornaamste doodsoorzaken waren.
Opgelet, in deze bron vind je dus geen individuele doodsoorzaken terug, maar kan je wel achterhalen hoeveel personen aan bepaalde doodsoorzaken stierven in een dorp of stad.
Wij leggen hier uit hoe jullie er zelf mee aan de slag kunnen.
| Moeilijk leesbare Antwerpse straatnamen
In historische bronnen zijn straten soms moeilijk leesbaar. Hier vind je een aantal bronnen die kunnen helpen bij het ontcijferen van moeilijk leesbare adressen.
- Geschiedenis van Antwerpse straatnamen door Robert Van de Weghe
Dit historische straatnamenboek uit 1977 biedt een overzicht van de geschiedenis van Antwerpse straatnamen. Het bevat een alfabetische lijst van alle benamingen van straten die ooit op het grondgebied van de stad hebben voorgekomen. Daarnaast vindt de lezer een uitgebreide toelichting bij de naamvarianten en de geschiedenis van elke straat in dit standaardwerk.
Het boek is digitaal beschikbaar in pdf-vorm: https://felixarchief.antwerpen.be/detailpagina?invnr=100_3236&page=1&pageSize=10&type=copy
Opgelet, het kan helaas niet via OCR doorzocht worden, dit moet dus manueel gebeuren.
- Adresboeken van Ratinckx
De adresboeken van Ratinckx zijn voorlopers van het klassieke telefoonboek. Ze werden tussen 1838 en 1967 gepubliceerd door de drukkerij Ratinckx en bevatten de namen en adressen van Antwerpenaren die om commerciële of andere redenen in het naslagwerk wensten te worden opgenomen.
De adresboeken werden door het Felixarchief Antwerpen en de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience gedigitaliseerd. Ze zijn per jaar online beschikbaar via
https://dams.antwerpen.be/asset/W1bieeOFhESCQfLcNc7czyxK
Afhankelijk van je werkpakket of interesse, kan je de jaargang downloaden en op namen doorzoeken. Hou er rekening mee dat de beelden veel plaats innemen (250 MB tot 2,3 GB per afzonderlijke jaargang).
- Alphabetische lijst der straten met aanduiding der wijken
Soms is de straatnaam moeilijk leesbaar, maar kan je het wijknummer gebruiken om op zoek te gaan naar de juiste straat. Een lijst van straten per wijk is dan welgekomen. Wij gebruiken hiervoor een gedrukte alfabetische lijst uit 1907. Deze lijst kan je downloaden op de site van het Felixarchief.
Zie hier de link: https://felixarchief.antwerpen.be/detailpagina?invnr=105_969&dtnr=1224_45&dtrecordid=6226&page=1&pageSize=10&type=master.
(wanneer je de pdf aanklikt, wordt die opgehaald en kan je die bewaren).
Hoewel deze lijst uit 1907 dateert, stemmen de meeste wijkgrenzen overeen met die uit circa 1870 (met uitzondering van de wijken 8-9-10).
| Slachtofferlijsten van epidemieën en patiëntenregisters
Sommige ziekenhuizen of gemeenteadministraties hielden lijsten bij van de slachtoffers van bepaalde epidemieën. In het stadsarchief van Brussel wordt bijvoorbeeld een lijst bewaard met de individuele slachtoffers van de cholera-epidemie van 1866. Lees er hier meer over.
Ook in anderen archieven worden lijsten van slachtoffers van epidemieën bewaard.
In het Antwerpse stadsarchief kunnen lijsten van cholerapatiënten worden geconsulteerd. Deze lijsten werden opgesteld door het Sint-Elisabethgasthuis. Ze bevatten niet enkel de overledenen maar ook de mensen die herstelden van de ziekte (Felixarchief, Lijst cholerapatiënten, BE SA 309122).
Daarnaast zijn nog registers van patiënten aan te treffen in ziekenhuisarchieven, met vermelding van de aandoening of de doodsoorzaak. Sommige van deze lijsten bestrijken een lange periode en worden in stadsarchieven bewaard.
Nieuwsgierig of er ook voor jouw stad of gemeente een dergelijke lijst werd bewaard? Neem dan contact op met de lokale archiefdienst of het Rijksarchief. Deed je een interessante vondst? Dan horen wij het graag.
| Medisch glossarium
Onze vrijwilligers werken momenteel hard aan een medisch glossarium dat de historische doodsoorzaken uit het register helpt duiden. In afwachting van het definitieve register, kan je zelf op zoek naar een verklaring in de historische medische naslagwerken.