Het voorbije voorjaar organiseerden we samen met onze partner Histories vzw een reeks workshops over doodsoorzaken in het verleden. Daarbij bekeken we hoe je een onderzoek naar de doodsoorzaak van een voorouder aanpakt en hoe je het doodsoorzakenpatroon van je gemeente kan reconstrueren. De doodsoorzakenregisters zijn uiteraard de ideale bron om overlijdensoorzaken en sterftepatronen in het verleden te bestuderen. Helaas zijn voor de meeste steden en gemeenten geen registers bewaard. Tijdens de workshop schonken we daarom ook aandacht aan enkele andere bronnen die ons meer vertellen over doodsoorzaken. Eén van de belangrijkste bronnen ter zake is de Loop van de bevolking, beter gekend onder zijn Franse benaming, Mouvement de la population.
De Mouvement de la population is een nationale overzichtsstatistiek die van 1841 tot 1976 werd opgesteld. Deze reeks bevat jaarlijks voor alle steden en gemeenten de gegevens van het aantal geboortes, huwelijken en sterfgevallen (berekend op basis van de registers van burgerlijke stand), het aantal doodgeborenen, hoeveel mensen in de lokaliteit aankwamen en vertrokken, hoeveel vreemdelingen er aanwezig waren én wat de voornaamste doodsoorzaken waren. Wij leggen uit hoe jullie er zelf mee aan de slag kunnen.
Deze ongelofelijk rijke bron is integraal gedigitaliseerd en vrij beschikbaar via de website van het Algemeen Rijksarchief. Met een gratis account kan je doorheen alle pagina’s van de Mouvement bladeren. Zo kan je nagaan wat de voornaamste doodsoorzaken in je eigen gemeente waren en hoe deze evolueerden doorheen de tijd. Opgelet, deze bron bevat geen individuele doodsoorzaken.
Hoe je gegevens moet opzoeken in deze bron vraagt een beetje knowhow. Wij nemen jullie daarom stapsgewijs doorheen het proces.
In de zoekrobot van het Rijksarchief ‘zoeken naar archieven’ kan je de bron eenvoudig terugvinden met de zoekterm ‘Loop der bevolking’. De bron draagt als titel ‘Nationaal Instituut voor de Statistiek. Beweging van de burgerlijke stand en loop der bevolking, 1841-1976’ en is doorgaans het eerste zoekresultaat.
De registers zijn geordend per jaar. De doodsoorzaken kunnen per provincie teruggevonden worden onder het kader met de titel: Cadre supplémentaire: causes de décès. Onder de titel ‘België’ kan je ook de totalen per provincie terugvinden.
Om de bestanden te bekijken, klik je het tabblad ‘Gedigitaliseerde archiefdocumenten’ aan. Opgelet: dit is enkel mogelijk als je bent aangemeld. Een account aanmaken is gratis.
Het overzicht van de doodsoorzaken begint bij de pagina die rood is aangeduid.
Klik de gewenste pagina aan en je krijgt hem in een viewer te zien. Hier kan je bladeren doorheen de bron en in- of uitzoomen.
De doodsoorzaken zijn alfabetisch geordend per provincie, arrondissement en gemeente. Binnen de provincie Brabant tref je dus eerst de gegevens aan van het arrondissement Brussel met daarbinnen een alfabetisch overzicht van de gemeenten in de kolom helemaal links. Bovenaan vind je de verschillende doodsoorzaken terug. In de tabel zelf staat het aantal personen (opgedeeld in mannen en vrouwen) dat aan een bepaalde ziekte bezweek.
De gegevens die jullie hier terugvinden, zijn afkomstig uit de doodsoorzakenregisters die in alle steden en gemeenten werden opgesteld. De gegevens uit deze lokale registers werden hier gegroepeerd en samengeteld. De doodsoorzaken werden samengevoegd in enkele belangrijke categorieën. In 1894 werden bijvoorbeeld 20 verschillende doodsoorzakengroepen opgenomen.
Aan de hand van deze bron kan ook jij onderzoek doen naar de evolutie van het doodsoorzakenpatroon binnen je gemeente. Of je kan het patroon van verschillende gemeenten met elkaar vergelijken. Zin om aan de slag te gaan? Hier surf je rechtstreeks naar de bron.
Ging je zelf aan de slag met deze bron en wil je je resultaten met ons delen? Of kan je wat hulp gebruiken? Laat het ons weten op sosantwerpen@ugent.be .
